آشنایی با موسیقی جاز ( Jazz )   

 برگرفته از : کتاب خودآموز موسیقی تالیف کینگ پالمر ، ترجمه بهروز وجدانی  

احتمالا موسیقی از در محله های سیاه پوستان « نیوارلئان » در اوایل قرن بایستم نشات گرفته و به زودی بین سفید پوستان نیز متداول شد . نخستین دسته جاز سفیدپوستان به نام « گروه جاز دیکسی لند » تا سال 1915 در شیکاگو موسیقی جاز می نواخت و در تابستان 1919 در محله ای به نام « Hammersmith Palais » در لندن برنامه های را اجرا کردند . جاز سنتی که بیشتر شیوه ای نوازندگی به شمار می آید تا آهنگسازی ، با گروه های کوچک شامل یک یا دو نفر نوازنده ساز بادی ( مثل ترومپت ، ترومبون ، کلارینت ، و غیره ) و یک ساز برای ایجاد ریتم ( مثل پیانو ، بانجو ، انواع طبل ، کنترباس ) اجرا می شد . یکی از شاخص ترین نمایندگان موسیقی جاز سبک نیواورلئان « لوئی آرمسترانگ » ( Louis Armstrong 1900-71 ) نوازنده سیاه پوست آمریکایی بود که با مهارت فوق العاده ای ترومپت می نواخت .   

 یکی از مشخصه های مهم موسیقی جاز « بداهه پردازی » روی ملودی های قدیم و جدید موسیقی و برخورداری از ریتم های مهیج و سنکوپ ( Syncopation ) در ملودی در مقابل ریتم ممتد و یکنواخت بخش باس است .

دهه اول قرن بیستم شاهد معرفی موسیقی « بلوز » ( Blues) به عنوان یک فرم آواز فولکوریک با ریشه آمریکائی – آفریقایی بود که در اصل نوعی موسیقی ویژه کار در بین سیاهپوستانی بود که از آفریقا برای بردگی به آمریکای شمالی به اجبار برده می شدند و از این رو موسیقی بلوز متاثر از اندوه و حالات درونی سیاه پوستانی بود که از آفریقا برای بردگی به آمریکای شمالی به اجبار برده می شدند و از این رو موسیقی بلوز متاثر از اندوه و حالات درونی سیاهپوستان و بیان کننده احساسات آنها بود . نوع شاد این موسیقی نیز معمولا با کلماتی غم انگیز و افسرده و ملودی آرام همراه است . در این نوع موسیقی برای خلق فضای غم انگیز و حزن آور از نت هایی مانند سوم و هفتم بمل ( Blue Notes ) که حالات گرفته ای دارند استفاده می شود .

دهه 1930 شاهد ظهور رقص « سوینگ » ( Swing ) و گروه های بزرگ موسیقی شامل 12 تا 15 نوازنده بود که این توانایی را داشتند تا بین سازهای بادی زبانه دار ( مثل ساکسیفون و کلارینت ) و سازهای برنجی هماهنگی ایجاد نموده و آثاری دلنشین و جدید را خلق نمایند . این موسیقی ویژه عصری بود که در آن تکنوازان برجسته مثل « بنی گودمن » ( Benny Goodman متولد 1904 ) نوازنده ماهر کلارینت « فاتس والر » ( Fats Waller 1904-1943 ) نوازنده پیانو ، « دوک الینگتون » ( Duke Elington 1899-1974 ) رهبر گروه نوازندگان و پیانیست ماهر آهنگساز موسیقی جاز  تنظیم کننده آهنگ « تامی دورسی » ( Tommy Dorsey  1905-1956 ) نوازنده چیره دست ترومبون و ترومپت و « گلن میلر » ( Glenn Miller 1904-1944  ) نوازنده ترومبون و سرپرست ارکستر وجود داشتند .

حدودا در همین زمان « بوگی ووگی » ( Boogie Woogie ) به عنوان شیوه ای جدید در نواختن پیانو که ریشه در موسیقی بلوز داشت برای دست چپ پیانو متداول شد .

دهه 1940 سبک نوینی را در موسیقی جاز عرضه کرد که در ترکیب کوچکتری قابل اجرا بود . این سبک به نام « Bop» ( Bebop  یا Rebop  ) شناخته می شد و با ریتم های پیچیده و آکوردهای غیر مطبوع به صورت بداهه نوازی ساخته و پرداخته می شد . نمایندگان و نوازندگان شاخص آن عبارتند از « دیزی گیلسپی » (  Dizzy Gilespie ) ( متولد 1917 ) و « چارلی پارکر » ( Charlie Parker 1920-1955 ) .

دیگر انواع تکامل یافته موسیقی جاز شامل « جاز سنفونیک » ( Symphonic Jazz ) و « کول جاز » ( Cool Jazz » می شود . جاز سنفونیک با ارکستر بزرگ اجرا می شود مانند آهنگ هایی که « پل ویتمن » ( Paul Whiteman  1890-1967 ) ساخته در آنها عناصر موسیقی جاز همراه با دیگر امکانات مورد استفاده قرار گرفته است . « کول جاز » در ترکیب کوچکتری قابل اجرا است و ریتم آن نیز آرام و سبک می باشد . در کنار این موسیقی گرایشات دیگری نیز وجود داشت که به هارمونی پیچیده و دست و پاگیر موسیقی « Bop » اعتقادی نداشت و با بداهه نوازی روی « مدهای گریگوریان » ( Gregorian Modes ) سیستم « جاز مدال » ( Modal Jazz ) را ارائه می نمود .

دهه های 1950 و 1960 شاهد رشد و توسعه واریاسیون پر سر و صدا ، زنده و جاندار موسیقی سنتی « بلوز » بود .

موسیقی جاز با مفاهیم و خصوصیات ویژه ای که داشت « موسیقی جدی »^* آهنگسازان اروپایی از قبیل « استراوینسکی » در قطعه « رگتایم برای ارکستر 11 نفری ، 1918 » ( Ragtime For Eleven Instrument ) ، « میو » ( Mihaud ) در قطعه « آفرینش جهان » ( La Creation du Monde ) ( 1923) ، « گرشون » ( Gershwin ) در قطعه « راپسودی این بلو » ( Rhapsody in blue 1924 ) و « کوپلند » ( Copland ) در اثر « Billy the kid » را تحت تاثیر قرار داده است .

^*  موسیقی جدی چیست ؟ ارائه تعریف مشخص برای آن ساده نیست اگر چه قطعات موسیقی تصنیف شده بر پایه فرم های موسیقی کلاسیک است شاخص دیگری که با کمک آن می توان حدود و مرزهای این نوع موسیقی را ترسیم کرد شاید این نوع مشخصه باشد که موسیقی جدی نوعی از موسیقی است که در مقابل تفکراتی که « موسیقی را صرفا برای جامعه یا مقاصد تجاری می دانند » قرار می گیرد .